Tại nơi rừng núi hiểm trở, lần đầu tiên lá cờ đỏ sao vàng tung bay. Sự ra đời của đội du kích thoát ly tập trung không chỉ hiện thực hóa chủ trương Hội nghị Trung ương lần thứ 8, mà còn tạo sức lan tỏa mạnh mẽ tới Hà Trung, Vĩnh Lộc, Cẩm Thủy, Hoằng Hóa và nhiều địa phương khác. Nhân dân bí mật góp gạo, thuốc men, tuyển chọn thanh niên hăng hái tìm đường lên chiến khu, tiếp thêm sinh lực cho cách mạng.

Cuối tháng 9 và đầu tháng 10.1941, phong trào gặp vô vàn thử thách. Địch phát hiện, mở những trận càn khốc liệt, bắt bớ giam cầm, gây tổn thất nặng nề. Nhưng dù tồn tại trong thời gian ngắn, chiến khu Ngọc Trạo đã ghi dấu một biểu tượng bất diệt.

Sự hình thành của chiến khu Ngọc Trạo là kết quả tất yếu của quá trình vận động cách mạng, chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa. Ngày 13.8.1945, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc phát động toàn dân vùng dậy giành chính quyền. Ngay sau đó, Tỉnh ủy Thanh Hóa cử cán bộ trực tiếp về Thạch Thành chỉ đạo phong trào.

Đêm 18 rạng sáng 19.8.1945, trống chiêng nổi dậy rền vang khắp làng xã, từng đoàn người tay cầm gậy gộc, giáo mác kéo về huyện lỵ Kim Tân dưới cờ đỏ sao vàng. Các trung đội tự vệ, du kích bao vây phủ đường, buộc tri huyện phải nộp ấn triện. Chỉ trong vài giờ, khởi nghĩa giành chính quyền ở Thạch Thành đã thắng lợi, góp phần quan trọng vào cao trào Tổng khởi nghĩa tháng Tám trên toàn quốc.

Ông Quách Văn Tháp, Bí thư chi bộ, Trưởng thôn Ngọc Trạo, chia sẻ: “Hàng năm, cứ đến ngày 19.9 – ngày thành lập Đội du kích Ngọc Trạo – bà con lại tổ chức ngày hội truyền thống, tưởng nhớ lớp cha anh đi trước. Đây cũng là dịp giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống cách mạng của quê hương”.

Đổi thay trên quê hương cách mạng

Về Ngọc Trạo những ngày đầu thu năm 2025, ai cũng cảm nhận rõ sự đổi thay. Trên nền tảng của một chiến khu xưa, nay là xã Ngọc Trạo mới được hình thành từ việc sáp nhập 4 xã cũ (Ngọc Trạo, Thành An, Thành Long, Thành Tâm) với diện tích hơn 79 km², dân số trên 23.000 người.

Bí thư Đảng ủy xã Ngọc Trạo Lê Xuân Bình cho biết: “Phát huy truyền thống chiến khu anh hùng, Đảng bộ và Nhân dân luôn đoàn kết, tập trung thu hút nguồn lực đầu tư. Nông nghiệp công nghệ cao, sản xuất quy mô lớn được mở rộng; công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp cũng khởi sắc”.

Cùng với phát triển kinh tế, Ngọc Trạo đặc biệt chú trọng giữ gìn bản sắc văn hóa. Các lễ hội dân gian, làng nghề truyền thống, điểm tham quan tự nhiên đang trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn. Ngày 19.9 hằng năm không chỉ là ngày hội truyền thống mà còn là sự kiện văn hóa – lịch sử đặc biệt, thu hút đông đảo du khách về với chiến khu.

Sau sáp nhập, Đảng bộ xã đã nhanh chóng kiện toàn tổ chức bộ máy, xác định khâu đột phá trong nhiệm kỳ 2025 – 2030 là xây dựng hạ tầng đồng bộ, đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển đội ngũ cán bộ bản lĩnh, đáp ứng yêu cầu mới.

“Từ ngọn đuốc hang Treo năm 1941 đến những ngày rộn ràng xây dựng nông thôn mới hôm nay, Ngọc Trạo luôn mang trong mình sức sống cách mạng kiên cường. Truyền thống ấy không chỉ khắc ghi trong lịch sử dân tộc, mà còn trở thành điểm tựa tinh thần để Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân đoàn kết, vững bước trên hành trình xây dựng quê hương giàu đẹp, văn minh” - Bí thư Đảng ủy xã Ngọc Trạo chia sẻ.

Một số hình ảnh Chiến khu Ngọc Trạo ngày nay

Công sở cơ quan Đảng ủy - UBMTTQ xã Ngọc Trạo- ảnh Khánh Trình

Lãnh đạo Đảng ủy, UBND xã Ngọc Trạo dâng hoa, dâng hương tại Khu di tích chiến khu Ngọc Trạo. Ảnh: Khánh Trình